Wolne miasto (1958)

Kronikalna, wsparta zdjęciami archiwalnymi relacja z przebiegu bohaterskiej obrony Poczty Gdańskiej w roku 1939, poprzedzona obrazem narastania hitlerowskiego terroru wobec polskiej ludności miasta przed wybuchem wojny. Wolne Miasto Gdańsk tuż przed wybuchem wojny. Napięta atmosfera, szykany i prześladowania Polaków przez hitlerowców. 1 IX pocztowcy polscy chwytają za broń. W czasie pierwszego niemieckiego ataku ginie Konrad, dowódca obrony poczty przysłany z Warszawy. Walczą wszyscy - i stary listonosz Rajca, który marzył o spokojnej emeryturze, i zakochana w swym chłopcu młoda telegrafistka, Irena, opatrująca rannych . . . Wierzą, że nadejdzie pomoc. Niemcy, po nieudanych atakach, wprowadzają do walki artylerię, wozy pancerne, miotacze ognia. Pocztowcom brakuje amunicji, coraz więcej jet rannych, budynek poczty płonie. Po 12 godzinach muszą się poddać. Niemcy biorą pocztowców do niewoli i rozstrzeliwują.




Produkcja: 1958
Premiera: 1 wrzesień 1958

Reżyseria:


Muzyka:


Obsada:
Kowalski, naczelnik poczty
listonosz Rajca
Kunert, asystent naczelnika poczty
Konrad (w rzeczywistości Konrad Guderski), komendant obrony poczty
listonosz Barcikowski
Boguś, syn Barcikowskiego
telefonistka Irka
marynarz Janek, narzeczony Irki
Erna Pająkowa
Trudka, wnuczka Pająkowej
kolejarz Stanisław Herman
listonosz Plichta
Niemiec biorący udział w bijatyce w piwiarni Schmoldego
Klimek, gospodarz Rajcy
telefonista Kozubek
niemiecki fotograf robiący pocztowcom zdjęcia po kapitulacji
Niemiec w dokach
Niemiec w piwiarni Schmoldego
generał odczytujący wyrok śmierci na pocztowców
polski listonosz
listonosz Bronek Wiśniewski
pocztowiec Grudzień
polski listonosz
-
polski listonosz
Elza Herman, córka kolejarza
Nowakowa, matka Rudiego
Kowalska, żona naczelnika poczty
Rudi Nowak
Pluske, urzędnik pocztowy
Schmolde, właściciel piwiarni
polski listonosz
Niemiec, sąsiad gospodarzy Rajcy
polski listonosz
Barcikowska, matka Bogusia
Pająk, pracownik poczty
żandarm rozmawiający ze Schmoldem po bijatyce
Niemiec śledzący Rajcę; nie występuje w napisach
polski marynarz biorący udział w bijatyce w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
polski listonosz śmiejący się z Plichty; nie występuje w napisach
NSDAP-owiec śledzący Rajcę; nie występuje w napisach
telefonistka Zosia; nie występuje w napisach
Niemiec fotografujący Plichtę; nie występuje w napisach
NSDAP-owiec biorący udział w bójce w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
polski listonosz; nie występuje w napisach
oficer SS; nie występuje w napisach
kelnerka w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
polski listonosz; nie występuje w napisach
Niemiec w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
Niemiec przy budce z piwem; nie występuje w napisach
Niemiec biorący udział w bójce w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
Niemiec w dokach; nie występuje w napisach
marynarz Heniek biorący udział w bójce w piwarni Schmoldego; nie występuje w napisach
Niemiec w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
Niemiec w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
kobieta opluwająca obrońców poczty prowadzony ulicami Gdańska; nie występuje w napisach
oficer niemiecki biorący udział w ataku na pocztę; nie występuje w napisach
dziewczyna w piwiarni Schmoldego; nie występuje w napisach
i inni.


Notatki:
"Pierwszy polski film o wrześniu 1939 roku". Pod tym hasłem "Wolne miasto" ma zapewnione miejsce w annałach rodzimej kinematografii. Reżyser Stanisław Różewicz z obfitującego w dramatyczne wydarzenia pierwszego miesiąca II wojny światowej wybrał epizod rzadko eksponowany w podręcznikach historii. Obrona Poczty Gdańskiej nie pochłonęła wszak tyle ofiar, co walki o Westerplatte czy Warszawę. Nie miała też takiego polityczno-militarnego znaczenia, jak zmagania o Hel czy twierdzę Modlin. Trwała też znacznie krócej niż tamte, przełomowe bitwy. Jeśli jednak bliżej przyjrzeć się jej dziejom, odsłoni się skondensowany do minimum, ale przez to niesłychanie wyrazisty dramat grupy cywilów, którzy niczym dawni bohaterowie Żeromskiego do końca bronili z góry przegranej sprawy. Jaką bowiem szansę na zwycięstwo miał personel poczty wobec świetnie uzbrojonych, przeważających sił hitlerowskich? Pod względem gatunkowym "Wolne miasto" również otwiera w polskiej kinematografii nowy rozdział. Jest bowiem pierwszym rodzimym "reinscenizowanym dokumentem wojennym". Ten typ filmu wywodzi się w prostej linii z dokumentu, powstającego "na placu boju". Kinematografia europejska zna przykłady dzieł ważnych i wybitnych, realizowanych w tej konwencji. Recenzenci "Wolnego miasta" przywoływali na poparcie tej tezy takie filmy jak: "Bitwa o ciężką wodę" Mullera i Dreville'a, "Bitwę Stalingradzką" Pietrowa i "Ostatni akt" Pabsta. Mimo utyskiwań części krytyki "Wolne miasto" przyjęte zostało bardzo dobrze. Chwalono pracę aktorów i reżysera. Podobały się zdjęcia Władysława Forberta, zwłaszcza te ukazujące powolną wewnętrzną agonię Poczty, wstrząsanej wybuchami, targanej pociskami, wypełnionej ludzkim przerażeniem, poświęceniem i heroizmem. Fabuła filmu dzieli się na trzy części. Pierwsza opowiada o codziennym życiu przyszłych bohaterów. Ukazuje ich w pracy, w domu, na ulicy. Widz łatwo odnajduje w nich własne problemy, nadzieje, marzenia. Z drugiej jednak strony reżyser wyraźnie kreśli okoliczności poprzedzające dramat - napiętą sytuację w Gdańsku, coraz dokuczliwszą hitlerowską butę i agresywność. Atmosfera zagęszcza się, bliskość kataklizmu staje się wyczuwalna. Część druga to zapis rozpaczliwej walki nie tylko o obronę Poczty, ale o własną godność i honor. Kamera operuje głównie w gmachu oblężonego budynku. Jeśli go opuszcza, to tylko po to, by uprzytomnić widzowi beznadziejność położenia obrońców wrześniowej reduty. I wreszcie część trzecia - gorzki finał, w którym pozostali przy życiu pocztowcy z rękami na karku idą na stracenie pośród szyderstw i drwin swych pogromców. [PAT]


IMDb (angielski)
Wikipedia (polski)


190523

(POL) polski,




2 komentarze:

  1. fantastyczna sztuka filmowa mowiaca o przyjaznie do Polakow nastawionym narodzie niemieckim...taka prototypowa "mini unia europejska" pokazujaca jak "biedne niemiaszki"sa męczone przez wspolmieszkancow w przedwojennym Gdansku....

    OdpowiedzUsuń